Ανεργία: 28%. Ανεργία στους νέους κάτω των 25 ετών: πάνω από 60%. Εγγεγραμμένοι άνεργοι: 1.400.000. Νέοι άνεργοι: πάνω από 450.000.

Τα παραπάνω στοιχεία της ανεργίας, σε απόλυτο συσχετισμό με τις σημερινές συνθήκες εργασίας, μετά από 4 χρόνια μνημονιακής πολιτικής και λιτότητας, συνθέτουν το μωσαϊκό του σύγχρονου εργασιακού μεσαίωνα που το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας βιώνει ως μια ζοφερή πραγματικότητα. Προσπαθώντας να γίνουμε «ευέλικτοι», ώστε να καταφέρουμε να έχουμε ένα ψίχουλο απ’ την πίτα της επιβίωσης, συναινούμε σιωπηλά στην αμφισβήτηση και στην κατάργηση των εργασιακών κεκτημένων αιώνων, όπως το 8ωρο και οι συλλογικές συμβάσεις.

Η προτεινόμενη κυβερνητική λύση, σύμφωνη με τις ευρωπαϊκές επιταγές, στα συνεχώς αυξανόμενα ποσοστά ανεργίας (70% τα τελευταία 6 χρόνια), είναι η απασχόληση ενός μικρού αριθμού ανέργων στην επισφαλή εργασία: τα γνωστά σε όλους προγράμματα voucher και «κοινωφελούς χαρακτήρα» που βγαίνουν σε όλα τα μέτρα και για όλα τα γούστα. Από τον ιδιωτικό στο δημόσιο τομέα και από τους νέους έως τους μακροχρόνια άνεργους, δημιουργούνται φτηνά, αναλώσιμα εργατικά χέρια γύρω από τα οποία κινητοποιείται ολόκληρη η αγορά εργασίας.

Μια μικρή γεύση από τα εν λόγω προγράμματα

Πιο συγκεκριμένα, μέσω των πολυθρύλητων αυτών προγραμμάτων οι εργοδότες απαλλάσσονται εξ ολοκλήρου από τις εργοδοτικές εισφορές, αλλά και τις προβλεπόμενες άδειες των εργαζομένων. Οι τελευταίοι, ανάλογα με το πλαίσιο του προγράμματος, άλλοτε παραμένουν ανασφάλιστοι χωρίς ένσημα και άλλοτε ασφαλισμένοι για μικρό χρονικό διάστημα (5 μήνες), έχοντας χάσει το καθεστώς μακροχρόνιας ανεργίας και των «προνομίων» που αυτό συνεπάγεται. Ακόμη η αμοιβή στα προγράμματα κοινωφελούς απασχόλησης ανέρχεται σε ημερομίσθιο κάτω των 20 ευρώ, ενώ στις υπόλοιπες περιπτώσεις οι καθυστερήσεις των πληρωμών μετά το πέρας των προγραμμάτων είναι τέτοιες που συνθέτουν την εικόνα της απλήρωτης εργασίας. Με αυτό τον τρόπο διαιωνίζονται οι ελαστικές εργασιακές σχέσεις και εγκαινιάζεται μια υβριδική κατάσταση ανεργίας-απασχόλησης χωρίς προοπτική πλήρους και σταθερής εργασίας, παρά τις φρούδες ελπίδες που καλλιεργούνται. Φυσικά και οι ωφελούμενοι των προγραμμάτων αυτών δεν είναι οι ίδιοι οι άνεργοι και οι απασχολούμενοι, αλλά οι εργοδότες και οι σύγχρονοι δουλέμποροι-διαμεσολαβητές, Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης, που είτε απαλλάσσονται από τις οικονομικές τους υποχρεώσεις, είτε βγάζουν αρκετά κέρδη από την καλοστημένη αυτή κομπίνα.

Εθελοντισμός: το καταφύγιο της κρατικής ανεπάρκειας

Μια άλλη μορφή απλήρωτης εργασίας, περιζήτητης και περιβόητης, είναι ο εθελοντισμός. Στις μέρες μας ο εθελοντισμός καθιερώνεται ως ο θεσμός εκείνος που αναπληρώνει τα κενά που δημιουργεί η αδυναμία του κράτους ή αλλιώς ως μια ελάφρυνσή του από τις στοιχειώδεις υποχρεώσεις του απέναντι στην κοινωνία.
Που όμως μπαίνει το όριο προσφοράς του ελεύθερου μας χρόνου με αυτό της ζήτησης και που ξεκινάει η εκμετάλλευση της άμισθης εργασίας;

Κι εκεί που θα περίμενε κανείς πως η εθελοντική εργασία είναι μία μορφή ακτιβισμού που εξαρτάται από τη διαχείριση του ελεύθερου χρόνου πλέον συμβαίνει κάτι διαφορετικό καθώς μπαίνει ως «προαπαιτούμενο» της εργασιακής εμπειρίας. Εν ολίγοις υποχρεούσαι να δουλέψεις εθελοντικά προκειμένου να αποκτήσεις είτε εμπειρία είτε ξεχωριστά προσόντα είτε μόρια.

Τι σχέση έχουν όλα αυτά στην μικρή μας πόλη;

Οι δήμοι και αυτοί με τη σειρά τους δεν είναι άμοιροι ευθυνών για την προώθηση των παραπάνω πρακτικών. Ακόμα και αν φραστικά με δηλώσεις και συνεντεύξεις τύπου ένα κομμάτι αυτών μαζί και η νέα δημοτική αρχή της πόλης μας (βλ. συνέντευξη τύπου δέκα δημάρχων, Καισαριανή,18 Νοεμβρίου 2014) εναντιώνονται στις παραπάνω λογικές, στην πράξη όμως τις εφαρμόζουν.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα παρακολουθούμε να εξελίσσονται το τελευταίο διάστημα στην περιοχή μας. Κατ’ αρχάς η πρόταση από πλευράς δημάρχου για στελέχωση των δημοτικών παιδικών σταθμών με εθελοντές-πρόθυμους, άνεργους προφανώς παιδαγωγούς, επισφραγίζει την τάση αυτή. Αντίστοιχες πρωτοβουλίες είναι η έναρξη Κοινωνικού Φροντιστηρίου πλαισιωμένου με εθελοντές αδιόριστους εκπαιδευτικούς, καθώς και μια σειρά παρόμοιες κινήσεις κοινωνικής προσφοράς με ειδικούς, εθελοντές πάλι, όπως τα μαθήματα Ελληνικών στο Πνευματικό μας Κέντρο.

Και σα να μην έφτανε ο «εθελοντισμός» ανακοινώθηκαν στις αρχές του προηγούμενου μήνα και οι προσλήψεις στον Δήμο μας μέσω του προγράμματος κοινωφελούς χαρακτήρα για το 2014-2015. Θ’ ανοίξουν λοιπόν με το νέο έτος 106 θέσεις πεντάμηνης εργασίας σε υπηρεσίες του δήμου που θα λειτουργήσουν ως ένα πρόχειρο βραχύβιο μπάλωμα για την στελέχωση αυτών. Επισφαλώς εργαζόμενοι με μειωμένα προνόμια θα λειτουργήσουν αποσυμπιεστικά και ύστερα σειρά έχουν οι επόμενοι…

Παράλληλα, το σωματείο εργαζομένων του δήμου Φιλαδέλφειας-Χαλκηδόνας έχει πάρει ξεκάθαρη θέση εναντίον των παραπάνω προγραμμάτων που έρχονται να καλύψουν με αυτό τον τρόπο τις χιλιάδες απολύσεις εργαζομένων στους δήμους, οι οποίες έχουν δρομολογηθεί. Θέτοντας προ των ευθυνών τους τη δημοτική αρχή της πόλης μας αλλά και τις υπόλοιπες δημοτικές αρχές που εναρμονίζονται με την ΚΕΔΕ (Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας) ανοίγοντας το δρόμο για τις ελαστικές-επισφαλείς σχέσεις εργασίας, ζητά την άμεση ματαίωση των προγραμμάτων.

Και λίγο πριν κλείσει το φύλλο αυτό, νέα χαμπέρια μάς ήρθαν από το χώρο του ΟΑΕΔ και όχι απαραίτητα καλά για όλους με μια πιο προσεκτική ματιά. «Νέα 12μηνα προγράμματα για 7.000 πτυχιούχους ανέργους» έσπευσαν να ενημερώσουν τον κόσμο τα τοπικά, και όχι μόνο, μέσα ενημέρωσης. Βέβαια στη βιασύνη τους για άμεση ενημέρωση, και όχι για να χρυσώσουν το χάπι ‒θέλω να πιστεύω‒, παρέλειψαν να συμπεριλάβουν το ποσό της αμοιβής των τόσο «ωφελούμενων» που ανέρχεται στα 3.120 ευρώ για 1.040 ώρες κατάρτισης και απασχόλησης σε ιδιωτικές επιχειρήσεις μέσα σε διάστημα ενός έτους. Τα συμπεράσματα δικά σας…

Από τα όρια λοιπόν της μικρής μας πόλης μέχρι το Βέλγιο των αδερφών Νταρντέν και από την καθημερινή πραγματικότητα μέχρι τα σενάρια κινηματογραφικών παραγωγών, όπως αυτό που αναλύεται παρακάτω, το ζήτημα της εργασιακής εκμετάλλευσης και αλλοτρίωσης είναι μόνιμα παρόν και επίκαιρο. Εμείς τι κάνουμε γι’ αυτό;

ε. & μγδ

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο φύλλο 10 της εφημερίδας “Το Χαμπέρι”, Δεκέμβρης 2014