Στην ομολογουμένως πυκνοκατοικημένη πρωτεύουσα, το Άλσος της Νέας Φιλαδέλφειας είναι ένας χώρος πρασίνου με ιδιαίτερη σημασία. Ένας χώρος από τους λίγους που έχουν απομείνει, αν συνυπολογίσει κανείς τα αποτελέσματα των πυρκαγιών των τελευταίων ετών και την αποψίλωση εκτάσεων, δασικών μέχρι πρότινος, με στόχο την πώληση και την ανοικοδόμηση.
Η πρώτη δενδροφύτευση στο λόφο αυτό έγινε το 1914 ενώ η δεύτερη ακολούθησε το 1939. Κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου τα περισσότερα δέντρα του Άλσους κόπηκαν από τους κατοίκους της περιοχής προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες θέρμανσης. Νέα αναδάσωση έγινε το 1948 ενώ οι επόμενες πραγματοποιήθηκαν το 1994 και 1995. Με διάφορες τροποποιήσεις του σχεδίου πόλεως κατά διαστήματα γίνονταν στο Άλσος προσθήκες διαφόρων κατασκευών και κτισμάτων, όπως ο μετεωρολογικός σταθμός της ΕΜΥ (1956), η μεγάλη λίμνη με το τεχνητό νησί (1965-66) και το τουριστικό περίπτερο που οι περισσότεροι γνωρίζουμε ως «Κένταυρο» (1976).
Το Άλσος παραχωρήθηκε στον δήμο αρχικά κατά ένα μέρος του και μάλιστα υπό όρους και μόνο κατά χρήση. Σταδιακά, και με διάφορες παλινωδίες, η διαχείριση του συνόλου της έκτασης του Άλσους περνά στον δήμο Νέας Φιλαδέλφειας. Η διαχείριση του Άλσους από τον δήμο λογικό ήταν να γεννήσει ποικίλες σκέψεις για την αξιοποίησή του.
Παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να δει κανείς την κατεύθυνση ορισμένων παλιότερων μελετών που δεν υλοποιήθηκαν ωστόσο στο σύνολό τους. Το 1984, ιδιωτική εταιρία πραγματοποιεί για λογαριασμό του δήμου Νέας Φιλαδέλφειας μελέτη για την «αξιοποίηση» του Άλσους. Αξίζει να αναφερθεί ότι στην εν λόγω μελέτη πρωτίστως αναφέρεται το εξής: «Πρώτη και κύρια ανάγκη είναι η ύπαρξη του πράσινου. Το στοιχείο αυτό είναι και παραμένει κυρίαρχο στο χώρο του Άλσους και γίνεται σημείο αφετηρίας όλων των προτεινόμενων επεμβάσεων της μελέτης.»
Οι προτάσεις, της, ωστόσο, μόνο ένα ειρωνικό μειδίαμα μπορούν να προκαλέσουν στον αναγνώστη: προτείνει να ολοκληρωθεί η κατασκευή ενός μεγάλου ζωολογικού κήπου και να δημιουργηθούν μια παιδούπολη, μια πλατεία στις υπάρχουσες εγκαταστάσεις του Κένταυρου και της λίμνης, θέατρο σκιών και κουκλοθέατρο (ανοιχτά και κλειστά 200 ατόμων), κλειστός εκθεσιακός χώρος (200 τ.μ.), παρατηρητήριο με πλατεία και καθιστικά, ένας χώρος για φιλαρμονικές ή χορωδίες, 2 γήπεδα μπάσκετ και βόλεϊ, 3 γήπεδα τένις, αποδυτήρια, χώροι για πικ-νικ σχολείων εξοπλισμένοι με ξύλινους πάγκους, τραπέζια και οι απαραίτητοι χώροι υγιεινής, χώροι πικ-νικ οικογενειών με μια ψησταριά, βρύσες, τραπέζια και πέτρινους πάγκους,
πισίνα, 3 παιδικοί σταθμοί (εμβαδού 230 τ.μ. ο καθένας), 2 ΚΑΠΗ (με κτίσματα εμβαδού 340 τ.μ. το καθένα) κι έναν ανοιχτό χώρο με καθιστικά, μικρές παιδικές χαρές στις εισόδους του άλσους, διώροφο κέντρο νεότητας (εμβαδού 600 τ.μ.), χώρος χορευτικών δυο ορόφων (εμβαδού 600 τ.μ.), κέντρο λαϊκής επιμόρφωσης δύο ορόφων (εμβαδού 400 τ.μ.), 5 καντίνες, 4 χώροι στάθμευσης, χωρητικότητας 515 αυτοκινήτων, θυρωρεία και περίπτερα πληροφοριών στις βασικές εισόδους, σταθμός Α’ βοηθειών, περίπτερα για μικροπωλητές, δίκτυο παροχής νερού για ύδρευση, βρύσες για τους επισκέπτες, κρουνοί πυρασφάλειας και σύστημα δρόμων.
Δέκα χρόνια αργότερα, ο δήμος αναθέτει εκ νέου σε ιδιωτική εταιρία μελέτη αξιοποίησης του Άλσους. Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις περιλαμβάνουν την κατασκευή πολλών και διαφορετικών εγκαταστάσεων, που μόνο Άλσος δε θυμίζουν. Βοτανικό πάρκο 40 στρεμμάτων με βοτανικό κήπο, δύο θερμοκήπια και βοτανικό μουσείο, κολυμβητήριο ολυμπιακών διαστάσεων, ενυδρείο κάτω από την υπάρχουσα λίμνη, υδροψυχαγωγικό πάρκο με πισίνα και τσουλήθρες, παιδούπολη, χώροι εστίασης (γενικά και αόριστα), δεύτερη λίμνη σε χαμηλότερο επίπεδο από την πρώτη για να μπορεί να δημιουργηθεί καταρράκτης, κινηματογράφος, θέατρο, χώροι για εκθέσεις, κιόσκια, λούνα παρκ, carting, πολυκέντρο για συνέδρια, παγοδρόμιο, ιστορικό πάρκο με μακέτες μνημείων, χώροι με χλοοτάπητα και λίμνες, φυσικός εξωτερικός φράκτης με αναρριχώμενα φυτά, δίκτυα ύδρευσης, άρδευσης και φωταγώγησης, κτίριο διοικητικής υπηρεσίας, διαμόρφωση του χώρου της εκκλησίας και του ζωολογικού κήπου είναι αυτά που προτείνονται. Και εκτός από όλα αυτά, δυο τραινάκια που το ένα θα διασχίζει την παιδούπολη κι ένα εναέριο που θα κινείται σε όλα το πάρκο (!), όπως χαρακτηρίζεται το Άλσος. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μελέτη αυτή είχε συνταχθεί από οικονομολόγο. Κι όλα αυτά με βασικό στόχο την προσέλκυση «…568.042 ετεροδημοτών-καταναλωτών των όμορων δήμων…».
Όπως εύλογα αντιλαμβάνεται ο καθένας, μόνο πράσινο δε θα υπήρχε στο Άλσος βάσει των συγκεκριμένων μελετών, αν συνυπολογιστεί πως η έκτασή του είναι 423 στρέμματα. Οι αναμενόμενες αντιδράσεις πολιτών ανέκοψαν, ευτυχώς, το μεγαλύτερο μέρος των καταστροφικών σχεδίων, καθώς οι εμπνευστές τους αναδιπλώθηκαν και έβαλαν τελικά τα σχέδια στο συρτάρι.
Για να θυμούνται οι παλιοί…
Αυτές οι επιγραμματικές πληροφορίες από το παρελθόν φανερώνουν τη διαχρονικότητα των κινδύνων που διέτρεξε και διατρέχει το Άλσος. Είναι προφανές ότι ορισμένες δημοτικές αρχές προσπάθησαν να επέμβουν ριζικά στο Άλσος, αποψιλώνοντάς το, χτίζοντας μέσα σε αυτό, καταργώντας αυτό που είναι στην πραγματικότητα … δάσος, για να «καλύψουν» υπαρκτές μεν ανάγκες των δημοτών μέσα στο Άλσος… Υπάρχει όμως μεγαλύτερη ανάγκη για τον άνθρωπο, και ειδικά τον κάτοικο της πυκνοκατοικημένης Αθήνας, από την επαφή με τη φύση; Η διασφάλιση αυτού του μικρού πνεύμονα είναι επιβεβλημένη. Και είναι σίγουρο ότι στο Άλσος απαιτείται να γίνουν πολλές διορθωτικές παρεμβάσεις, χωρίς όμως να τσιμεντοποιηθεί, όπως τόσο διακαώς επιθύμησαν και επιθυμούν πολλοί.
πι & φι
Το πάγιο αίτημα της παραχώρηση του Άλσους από το κράτος στον δήμο Νέας Φιλαδέλφειας δεν ήταν παράλογο, αν σκεφτεί κανείς την αυξανόμενη αξία της γης στην Αθήνα και την ύπαρξη κι άλλων διεκδικητών της αχανούς έκτασης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της διαφορετικής τύχης που θα μπορούσε να έχει το Άλσος, είναι η παραχώρηση απ’ το κράτος 70 στρεμμάτων του βόρειου τμήματος στον «Οικοδομικό Σύνδεσμο των εν Πειραιεί Παλαιών Πολεμιστών» (1930). Η παραχώρηση ακυρώθηκε το 1935, δημιούργησε όμως τις προϋποθέσεις για τα εγκαταλειμμένα πια «Ρώσικα» και μας κληροδότησε μια νόμιμη ιδιωτική οικοδομή εντός δασικού χώρου στο ύψος της οδού Λαχανά…
π.
Δημοσιεύτηκε στο “Χαμπέρι”, στο φύλλο του Δεκέμβρη 2013. Το “Χαμπέρι” συντάσσεται από ομάδα εργασίας της συνέλευσης του αυτοδιαχειριζόμενου κοινωνικού χώρου “Στρούγκα”. Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν την άποψη των συντακτών τους.